Het personeelstekort: de nieuwe realiteit/crisis
Een paar weken geleden had ik het genoegen om keynote spreker te zijn op de Landing.Jobs conferentie in Lissabon. Terwijl ik mijn presentatie aan het voorbereiden was, las ik het nieuws dat de Nederlandse arbeidsmarkt nu 133 vacatures heeft voor elke 100 werklozen. Met andere woorden, zelfs als we iedereen perfect konden matchen met een baan, zijn we nog steeds niet in staat om alle vacatures in te vullen. Werkgevers zoeken naarstig naar nieuwe medewerkers, en hoewel sommigen erg creatief zijn, vinden ze niet genoeg nieuwe medewerkers. Maar verkennen ze wel alle mogelijkheden?
Start met Demografie
De ideale bevolkingsopbouw is een pyramide: meer jonge dan oude mensen. En voor de wereld klopt dat. Maar als je naar de Nederlandse bevolking kijkt, zie je geen pyramide. De groepen ouderen die met pensioen gaan zijn groter dan de jonge werknemers die de arbeidsmarkt betreden. En dat gat wordt de komende jaren steeds groter. De bevolking in de werkzame leeftijd krimpt de komende 10 jaar met zo’n 700.000 mensen (niet te verwarren met de totale bevolking, die neemt minder snel af). En dus zijn er minder potentiële arbeidskrachten. De huidige krapte op de arbeidsmarkt is nog maar het begin. En omdat dit fenomeen zich voordoet in alle Europese landen, is het niet zinvol om te denken dat je dit kunt oplossen met buitenlandse arbeidskrachten. Zij zullen vaker in eigen land blijven, zeker als ze op afstand kunnen werken voor de hoogste bieder.
Kende jij deze cijfers al? Of zie je ze voor de eerste keer? Wanneer ik deze bevolkingsdata tijdens presentaties bespreek, verbaast het mij hoeveel mensen dit voor het eerst zien. Bedrijven gebruiken zelden dit soort macro-economische inzichten, ook al is het zo belangrijk voor toekomstige personeelsprognoses. Dit is niet alleen een Nederlands fenomeen: het is aan de orde in heel Europa, Japan en Noord-Amerika. Ook in China krimpt de bevolking. Slechts één continent toont een echte pyramide: Afrika.
Dit betekent dat bedrijven er niet vanuit kunnen gaan dat ze alle vacatures kunnen invullen met lokale mensen. Je zult zeer creatief moeten zijn in het omgaan met arbeid, en bijvoorbeeld werving op afstand en automatisering omarmen als de enige overgebleven opties om al het werk uit te voeren.
De remote revolutie: werken op afstand
Omdat ik voor mijn keynote toch de Portugese arbeidsmarkt aan het onderzoeken was, besloot ik ook naar de Nederlandse arbeidsmarkt te kijken en ter vergelijking België en Duitsland toe te voegen. Ik wist dat Portugal een bekende locatie is voor ‘remote work’, en mijn veronderstelling was dat gezien de krapte op de arbeidsmarkt, Nederlandse bedrijven dezelfde houding zouden hebben. Maar ik had het mis: toen ik de LinkedIn-vacatures voor deze 3 landen vergeleek, kwam Nederland op de laatste plaats. Slechts 2% van de openstaande vacatures zijn remote. En het is niet veel beter voor hybride. Ik vraag me af hoe we dat kunnen volhouden in zo’n krappe arbeidsmarkt.
Nu staat Portugal bekend als locatie voor remote werken op het gebied van technologie, wat het totaal zou kunnen vertekenen. Dus dat heb ik apart onderzocht. En als we alleen naar technologie banen kijken, stijgt Portugal in percentage. En nog steeds staat Nederland nog steeds op de laatste plaats. Slechts 9% van de technische banen wordt geadverteerd als remote. In Duitsland en in België worden veel meer remote banen aangeboden. En de volgorde verandert niet als we kijken naar hybride banen.
Een verklaring heb ik (nog) niet: Nederland heeft de infrastructuur en de technologie om werken op afstand te omarmen. Zo zijn we de pandemie goed doorgekomen. Waarom zetten we nu remote werken niet om het tekort op de arbeidsmarkt aan te pakken? Hebben we al zoveel uitbesteed dat we geen werk meer hebben om op afstand te doen? Ik betwijfel dat ten zeerste.
En toen ik in detail naar de LinkedIn vacatures keek werd dat bevestigd. Ik zag meer dan voldoende vacatures die uitstekend op afstand uitgevoerd kunnen worden maar niet als zodanig geadverteerd werden. Het lijkt meer “niet willen” dan “niet kunnen”. En dat is een desastreuze houding wanneer je medewerkers zoekt.
Intussen staan de wegen weer vol, zelfs voller dan voor de pandemie. Het lijkt erop dat mensen het grootste deel van hun werkweek weer op kantoor zijn. We proberen nog steeds de problemen van dit decennium aan te pakken met concepten van honderd jaar geleden: een 8-urige werkdag op de bedrijfslocatie. Wanneer je een fabriek 24/7 moet laten draaien, is het begrijpelijk dat je mensen op locatie nodig hebt. Maar als je een kantoor runt, is dat een stuk minder het geval.
En nu het goede nieuws: dit is een oplosbaar probleem. Als je bereid bent om echt in te zetten op remote werkers, win je misschien wel de talentcrisis. En heb je al aan automatisering gedacht?
Automatisering
Uit een recent onderzoek blijkt dat 86% van de werknemers openstaat voor het gebruik van automatisering, maar dat slechts 30% van de bedrijven hen hier toegang toe geeft. Maar 5% van de bedrijven laat werknemers actief bijdragen aan het automatiseren van hun activiteiten. Toen ik laatst op de Learning Technologies conferentie de duizend aanwezigen vroeg wie er al bezig was om medewerkers te trainen om met robots te werken, stak slechts een tiental mensen de hand op.
De tijd dat mensen bang waren om vervangen te worden door robots ligt achter ons. Het is duidelijk dat dit bij sommige banen zal gebeuren, maar lang niet bij alle. Het is veel waarschijnlijker dat een robot een deel van wat we doen zal overnemen en dat mensen en robots elkaar aanvullen. Waar in het verleden vaak in eerste instantie naar het automatiseren van handmatige activiteiten werd gekeken (we kennen allemaal de beelden van robots die auto’s in elkaar zetten), zijn de huidige technieken zo ontwikkeld dat ook “kantoorwerk” geautomatiseerd kan worden. Grote investeringsfirma’s gebruiken al jaren robotics voor het aan- en verkopen van aandelen en andere stukken.
Door de krapte op de arbeidsmarkt moeten medewerkers veel meer taken uitvoeren. Ze worstelen met de hoeveelheid werk en zijn van mening dat robots, die hun repetitieve activiteiten kunnen overnemen, hen in staat zullen stellen zich te concentreren op werk met toegevoegde waarde.
Dit is een grote verandering in perceptie. En het is een kans voor bedrijven om het aantal vacatures te beïnvloeden. Stel je voor dat je 10% van iemands werk zou kunnen automatiseren. Dat betekent dat je 1 FTE wint voor elke 10 fulltimers die je in dienst hebt. Zou dat niet helpen om in ieder geval een deel van het arbeidstekort op te lossen?
De tijd is nu
De huidige krapte op de arbeidsmarkt is een complex probleem en de bovenstaande voorstellen zijn slechts een deel van de oplossing. Het allerbelangrijkste is dat de Raad van Bestuur goed inzicht heeft in de bedrijfsstrategie en de daarbijbehorende personeelsplanning. Dat is de basis van waaruit je kunt kijken naar hoe je aan de benodigde medewerkers komt (aantrekken, opleiden, omscholen, automatiseren etc). Het definiëren van toekomstige werkzaamheden in de benodigde competenties en vaardigheden, en het opstellen van een plan hoe die te verkrijgen (en waar) is van cruciaal belang voor het realiseren van de strategie. Elke commissaris en toezichthouder heeft daarbij de taak om met de Raad van Bestuur te overleggen over de personeelsstrategie en te bepalen of dit voldoende realistisch is. Nu is er nog tijd. Volgend jaar is het te laat.
