Duurzaamheid, ook wel ESG (Environmental, Social en Governance) genoemd, is voor bestuurders en commissarissen een ongestructureerd vraagstuk, ook wel ‘wicked problem’ genoemd. Effectief omgaan met een dergelijk vraagstuk is goed uitgewerkt in academisch onderzoek. Het beschouwen van duurzaamheid als ongestructureerd vraagstuk kan helpen om tot actie over te gaan in plaats van afwachten. Alles doorgronden is onmogelijk, experimenterend handelen werkt wel. Dit vereist intrinsieke motivatie, die voortkomt uit de behoefte om persoonlijk waardig te handelen. Een dergelijke drijfveer leidt tot een proactieve opstelling die verder gaat dan reactief of calculerend optreden.

In dit artikel gaan wij in op deze drie aspecten:

• Waardigheid is de beste drijfveer;
• Bepalend handelen is een goede aanpak voor ongestructureerde problemen;
• Het is belangrijk om proactief te zijn en verder te gaan dan calculerend gedrag.

Duurzaamheid kenmerkt het huidige maatschappelijke en sociaaleconomische tijdperk. Mogelijk vormt dit een revolutie vergelijkbaar met eerdere grote transities zoals de industriële en de digitale. Ons welzijn en onze welvaart worden bedreigd door de gevolgen van de opwarming van de aarde en het verlies aan biodiversiteit. Ook groeiende sociale ongelijkheid en onder het bestaansminimum leven van mensen in zogenaamde ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden leiden tot ontwrichtingen zoals aantasting van de democratie, migratie en oorlog. Governance die ziet op duurzaamheid omvat ook het handhaven van internationale normen, zoals het tegengaan van corruptie en van leveringen die tegen internationale afspraken ingaan.

 

Waardigheid is de beste drijfveer

Bij inzet voor duurzaamheid komen de waarden van de organisatie en die van haar leiders samen. Van extern gedreven naar intrinsieke motivatie gaat het om de volgende drie vragen:

• Wat is de beeldvorming? Wat doet men daadwerkelijk (show, don’t tell) en hoe voorkomen wij ‘greenwashing’?
• Wat is de legitimiteit, de ‘license to operate’? Hoe wordt hiernaar gekeken en mogelijk later op teruggekeken (‘future hindsight’)? Wat zullen de nazaten hiervan vinden?
• Wat doe ik vanuit mijn persoonlijke waardigheid? Hoe wil ik herinnerd worden?

In het verlengde van langetermijnwaardecreatie is uiteindelijk waardigheid de beste drijfveer.

 

Bepalend handelen is een goede aanpak van ongestructureerde vraagstukken

Wat kunnen bestuurders en commissarissen leren van het oplossen van complexe vraagstukken? Om te beginnen, wat zij niet moeten doen is toegeven aan de ‘muur van begrip’. Het vraagstuk lijkt te complex en niet te overzien, met als logische strategie: niets doen en afwachten tot het duidelijker wordt of anderen met oplossingen komen. Dat gebeurt niet.

Wat ook niet werkt is streven naar consensus, omdat er dan eveneens niets gebeurt. Dat geldt evenzeer voor masterplannen. Die komen nooit af of lopen achter de feiten aan. Regels en verplichtingen zijn ook niet de oplossing. Deze hebben slechts bureaucratie tot gevolg.

Wat wel werkt is uitgaan van de eigen mogelijkheden en het hebben van een waardevolle visie. Hierop volgt de stap van bepalend handelen, d.w.z. experimenteren en doen. Dit is de kunst van het gewoon beginnen. Om dat te bewerkstelligen dient het gesprek in de boardroom te gaan over vier kernvragen:

 

 

• Context: wie zijn de stakeholders en wat zijn hun diverse belangen?
• Content: welke kennis is aanwezig en wat zijn de beschikbare middelen?
• Commitment: hoe sterk is het vertrouwen en de consent van de stakeholders?
• Coalities: welke samenwerkingsverbanden met het bedrijf zijn er in de keten en verdere omgeving op te zetten en te realiseren?

Dit partneren wordt vaak onderschat, maar is juist belangrijk voor complexe duurzaamheidsvraagstukken. Rekening houdend met de hier genoemde 4 c’s kan uitproberen een succesvolle duurzaamheidstrategie zijn.

 

Het is belangrijk om proactief te zijn en verder te gaan dan calculerend gedrag

Een handelende aanpak van duurzaamheid en waardegedrevenheid helpt bestuurders en commissarissen bij henzelf na te gaan waar zij staan op de duurzaamheidsladder. Het duurzaamheidsvraagstuk is niet te ontkennen, een reactieve opstelling leidt  tot  ‘too little too late’. Een strategie van calculeren en op gebaseerd op business cases handelen negeert de economische externe effecten en maatschappelijke beweging. Het is dus van belang minimaal proactief of vooruitstrevend te zijn. Dit kenmerkt waardecreërende leiders die van duurzaamheid werk maken.

 

Groen Polderen op Wereldtoneel  – Duurzaamheid op de Agenda

AMG seminar, Den Haag 31 maart 2022