‘Comply or explain’ ook voor medezeggenschap?

Ludwig Hoeksema, Geert de Jong, Jamal El Hadj en Mark Michaela

15 juli 2024

Het versterkt recht van aanbeveling (ook wel voordrachtsrecht) houdt in dat de OR/medezeggenschap de wettelijke bevoegdheid heeft om kandidaten voor te dragen voor de raad van commissarissen. Dit voordrachtsrecht vormt de basis voor het door NR Governance geïnitieerde onderzoek ‘Het heden en de toekomst van het versterkt aanbevelingsrecht’.

Voortgang van het SMC-onderzoek

Namens Strategic Management Centre willen wij alle deelnemers aan roundtables en interviews hartelijk bedanken voor hun deelname. We hebben gesproken met (voordrachts)commissarissen en ondernemingsraadsleden van zowel for-profit als non-profit organisaties. Ook hebben we deskundigen vanuit de praktijk, internationale medezeggenschap en wetenschap gesproken. Verder bedanken we natuurlijk ook iedereen die vragenlijsten heeft ingevuld van de NCD en NVTZ. De uiteindelijke resultaten worden gepresenteerd op het jaarcongres van de Alliantie Medezeggenschap en Governance op 11 december (zet het in uw agenda!). Een paar bevindingen willen we nu vast delen, waarbij we het perspectief van de commissaris nemen.

Het versterkt aanbevelingsrecht is een goede zaak maar niet een taak

Uit de resultaten blijkt dat de meeste deelnemers het versterkt aanbevelingsrecht van toegevoegde waarde vinden, omdat het de aandacht richt op het langetermijnperspectief van de Nederlandse vennootschap, organisatie of instelling. Het draagt bij aan een intensivering van de samenwerking tussen bestuur, intern toezicht, OR/medezeggenschap en andere stakeholders. De voordrachtscommissaris vervult hierin de rol van katalysator. Het is een uitdaging om de aandacht voor het samenspel te borgen binnen de hele raad en niet alleen als taak van de voordrachtscommissaris.

Iedereen weet hoe het moet, maar het is makkelijker gezegd dan gedaan

Onder de deelnemers van het onderzoek is er consensus over de kenmerken van een effectieve samenwerking. Spelers van de driehoek (RvB, RvC/RvT en OR/medezeggenschap) hebben zowel een eigen als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Zo zijn de integratie van persoonlijke relaties, respect voor elkaars formele posities en gezamenlijke betrokkenheid met andere stakeholders zoals cliëntenraden (3D+) belangrijk voor deze samenwerking. In de praktijk gaat het echter niet altijd zo. Dat is onder andere te herleiden naar de houding en gedrag van de bestuurder en wisselingen in de raad van commissarissen en de medezeggenschap. Ook gegeven het verschijnsel dat vanuit de medezeggenschap mensen democratisch de bestuurskamer in gekatapulteerd worden en dat niet gewend zijn. Zo maar een paar van de factoren die het verschil tussen ideaal en praktijk verklaren.

Op weg naar een praktijk van ‘comply or explain’?

Gedragscodes zeggen vrijwel niets over het samenspel tussen bestuur, intern toezicht en ondernemingsraad, omdat het in de wet geregeld zou zijn. De meeste deelnemers van het onderzoek geven aan dat er een situatie gecreëerd mag worden van ‘comply or explain’. Dit houdt in dat elke organisatie een praktijk van structureel en informeel overleg zowel in de driehoek als met diverse stakeholders dient te hebben en toe te lichten. Dit gaat verder dan de artikelen van de WOR of van cliëntenraden (WMCZ). Indien hieraan niet wordt voldaan, dient de organisatie dit uit te leggen. Wij denken – op grond van het onderzoek – dat een preciezere uitwerking van het gewenste samenspel elk van partijen handvatten biedt om de dynamiek in de driehoek te bewaken, zonder in bureaucratie te verzanden.

Volg de discussie verder

We zijn nog niet uitgesproken over dit onderwerp en wat hierboven staat, vormt slecht een deel van de bevindingen. Deze zomer wordt de rapportage verder uitgewerkt. Het onderzoek wordt in samenwerking met NR Governance op 11 december officieel gepubliceerd tijdens het jaarcongres van de Alliantie Medezeggenschap en Governance. Wij houden jullie hier natuurlijk van op de hoogte!